Czarytorium zaprasza! Nowe tłumaczenie "Alicji w Krainie Czarów"

Wreszcie i w Polsce urodzinowe wydanie „Alicji w Krainie Czarów”! W dodatku jakie! W nowym tłumaczeniu! Wydawnictwo Wasowscy wydało prawdziwe cudeńko, ważne i dla wszystkich miłośników prozy Carrolla, i dla historii samej Krainy Czarów. Ale nie tylko Alicja otrzymała prezent z okazji swoich urodzin; otrzymali go z okazji jej urodzin (iście carrollowska logika) wszyscy alicjanofile. Dlaczego? Ano dlatego, że każde kolejne tłumaczenie tej książki, to nie spotkanie na nowo, ale nowe z nią spotkanie. Przynajmniej ja traktuję lekturę każdego tłumaczenia jako lekturę ODRĘBNEJ książki. I tłumaczyć się z tego przekonania chyba szczególnie nie muszę! A  nowe tłumaczenie pana Grzegorza Wasowskiego… niewierny przekład dodać trzeba – znakomite. Myślę, że taki przekład mógł powstać dopiero teraz – po tylu latach obecności tej książki w Polsce, po „okrzepnięciu” pozostałych przekładów. Widać w podejściu do Krainy Czarów pewien szczególny dystans, na który nie mogli pozwolić sobie poprzedni tłumacze.  Z jednej strony wyczułam w propozycji pana Wasowskiego pewną sztuczność (inwersje, nadużywanie literackiego iż, słabość do wyszukanej leksyki), jakby autor patrzył na Krainę Czarów z nieodczuwaną przeze mnie we wcześniejszych tłumaczeniach, a wyczuwalną teraz podświadomie nutką ironii. Nie wiem, czy akurat to mi się podobało, ale zachwyciło mnie co innego: niczym nieskrępowana, żywa i przede wszystkim nieustanna zabawa słowem. Nieustanna – nie tylko w newralgicznych fragmentach książki. Zapisałam kilka dobrych stron notatek tymi uroczymi neologizmami i kontaminacjami, które skrzętnie notowałam. Cały tekst najeżony jest zabawą słowem, cały jest więc nieustającą czytelniczą rozrywką na najwyższym poziomie (wymagającą jednocześnie wyższego poziomu skupienia). Oczywiście Pan Wasowski „narozrabiał” najbardziej (w dobrym tego słowa znaczeniu) w tytulaturze rozdziałów, nazwach własnych mieszkańców i miejscach akcji. Królicza nora to noryzyko, jezioro łez to łeziorko, ogoniasta opowieść to rymogon, jaszczurka Bill to DemoBill, lokaje księżnej to Rybartłomiej i Żabartłomiej, a nibyzółw to Żółw Zastępczy i Podrabiany Żółw. Kultowe już „ściąć jej głowę, czy też "skrócić ją o głowę” zastąpione zostało odważnie kapitalnym i rytmicznym rach-ciachnięciem. Kot z Cheshire został natomiast… Kotem ze Szczerzychowic. Genialne! Że też nikt nie wpadł wcześniej na to, aby „upolskowić”  Kota Dziwaka! Polski akcent pojawił się także w opowieści myszy, która zamiast o zupełnie nieznanych polskiemu czytelnikowi faktach z historii Anglii, opowiada historię o… królu Jagielle i Matejce. Również genialne i również przedziwne, że nikt nie wpadł na to przez ponad sto lat obecności Krainy Czarów w Polsce. Nie do końca zrozumiałam jedynie zamysł „zaziębienia” wszystkich uczestników szalonego podwieczorku, chwali się natomiast, że jest to pierwszy przekład, kiedy Alicja… rozwiązuje zagadkę Kapelusznika. Ot!

Geniusz tłumacza, jego niebywałe wyczucie Carrollowskiej prozy, objawił się jednak w całej okazałości w Dnopowiastce, czyli opowieści Podrabianego Żółwia. To chyba najbardziej rozbudowany w stosunku do oryginału fragment, nieprzyzwoicie wręcz oryginalny i twórczy. Dodatkowo fragment, który mnie osobiście zawsze najbardziej bawił, bez względu na tłumaczenie, więc tym większa była przyjemność z nowej odsłony Dnopowiastki. Tym razem Podrabiany Żółw wspomina zupełnie nowe przedmioty, takie jak chociażby: męczytanie, zamęczytanie czy… trupisanie.  Niezwykle twórcze podejście do oryginału! Autor przekładu pisze zresztą w zakończeniu: jestem za tłumaczeniem oddającym ideę, a zatem nie słowo w słowo, o ile to niemożliwe. Pisałam już przy okazji „Obławantury…” w Księgogrodzie, napiszę z pełnym przekonaniem i teraz: Carroll byłby dumny z takiego tłumaczenia jego Krainy Czarów – pojemnej tak bardzo, że aż nie do zapełnienia.

Ale, ale… nowy przekład to nie wszystko. Wspaniale wydany edytorsko tekst wzbogaca wyklejka z kolorowymi reprodukcjami ilustracji z różnych wydań, na koniec każdego rozdziału znajduje się czarno-biały przegląd ilustracji odnoszących się bezpośrednio do tego właśnie rozdziału. Umożliwia to porównanie zreprodukowanych ilustracji i graficznych interpretacji – co jest zawsze wielce przyjemnym zadaniem. Dodatkowo reprodukcje te pochodzą ze starszych wydań, głównie z początku XX wieku, wielu z nich najmoralniej w świecie nigdy nie widziałam, radość była więc tym większa. W książce znalazł się także bogaty komentarz tłumacza, lustrofy  (czyli partie wierszowane z Alicji po drugiej stronie lustra) w tłumaczeniu Pana Wasowskiego, interesujące omówienie mistrzowskiego „Jabberwocky” Pani Ewy Rajewskiej oraz… wisienka na torcie: wszystkie tłumaczenia Dżabbersmoka! (Jupi! Mogę wyrzucić kserówki!)  Jednym słowem wspaniały urodzinowy prezent dla czytelników i WIEKI krok na przód w historii polskiej percepcji Krainy Czarów. Założę się, że dłuuuuuugo jeszcze nic nie będzie w stanie przebić tego wydania!